Αγκαίος

Όνομα μυθολογικών προσώπων. 1. Γιος του Λυκούργου και της Κλεοφίλης ή της Ευρυνόμης από την Τεγέα. Ο Α. φημιζόταν ως ένας από τους δυνατότερους (μετά τον Ηρακλή) ήρωες της Αρκαδίας. Ήταν πατέρας του Αγαπήνορα, ενός από τους μνηστήρες της Ελένης και αρχηγού των Αρκάδων στον Τρωικό πόλεμο. Η παράδοση τον συνδέει ακόμη με την Αργοναυτική Εκστρατεία και με το κυνήγι του Καλυδώνιου Κάπρου, από τον οποίο κατασπαράχτηκε. Στην Αρκαδία, ακόμη και στα μεταχριστιανικά χρόνια, τιμούσαν τον Α. και διοργάνωναν γιορτές προς τιμήν του. Στην ανατολική εναέτια σύνθεση του περιφημότερου ναού της Τεγέας, του ιερού της Αλέας Αθηνάς, παριστανόταν το κυνήγι του Καλυδώνιου Κάπρου και ο Α. τραυματισμένος και ετοιμοθάνατος, όπως μας περιγράφει τη σύνθεση ο Παυσανίας (VΙΙΙ, 45). Έλεγαν μάλιστα πως ο ναός και οι εναέτιες συνθέσεις ήταν έργα του Σκόπα. Ο τραυματισμός του Α. από τον Καλυδώνιο Κάπρο είχε γίνει προσφιλές θέμα και σε άλλες καλλιτεχνικές συνθέσεις, σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. 2. Γιος του Ποσειδώνα ή του Δία και της Αστυπάλαιας ή της Άλτας, αρχηγός των Λελέγων στη Σάμο, ιδρυτής και πρώτος οικιστής της Σάμου κατά την παράδοση. Είχε παντρευτεί τη Σαμία, κόρη του Μαιάνδρου ποταμού. Αναφέρεται ακόμη ότι ο Α. έλαβε μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία με ειδικές γνώσεις ναυσιπλοΐας, γι’ αυτό μετά τον θάνατο του κυβερνήτη του πλοίου, ο Α. πήρε τη θέση του. Ο Α. αγαπούσε τη γεωργία και την αμπελουργία. Κατά τον μύθο, όταν κάποτε φύτεψε ένα κλήμα, ένας μάντης τού είπε πως θα πεθάνει πριν προφτάσει να πιει κρασί από το κλήμα αυτό. Πραγματικά, όταν το κλήμα έκανε σταφύλια και ωρίμασαν, ο Α. έστυψε σ’ ένα ποτήρι μερικά για να πιει το χυμό τους. Εκείνη τη στιγμή θυμήθηκε τα λόγια του μάντη, τον κάλεσε κοντά του και τον χλεύασε για τον χρησμό του, ενώ ετοιμαζόταν να αδειάσει το ποτήρι με το κρασί. Τότε ο μάντης του είπε την περίφημη φράση: «Πολλά μεταξύ πέλει κύλικος και χείλεος άκρου» (Πολλά μπορούν να συμβούν από το ποτήρι έως την άκρη των χειλιών). Πριν ακουμπήσει ο Α. το ποτήρι στα χείλη του, έφτασε η είδηση ότι ένας άγριος κάπρος κατέστρεφε τα σπαρτά του. Στη στιγμή ο Α. πετάχτηκε όρθιος, άρπαξε τα όπλα του και έτρεξε να κυνηγήσει το αγριογούρουνο. Αλλά το κυνήγι αυτό ήταν μοιραίο. Το αγρίμι σκότωσε τον Α. και ο λόγος του μάντη βγήκε αληθινός. 3. Ήρωας από την Πλευρώνα της Αιτωλίας, που αναφέρεται πως έλαβε μέρος στους αγώνες πάλης τους οποίους οργάνωσαν οι γιοι του βασιλιά της Ήλιδας Αμαρυγκέα, όταν πέθανε ο πατέρας τους. Στους αγώνες αυτούς νίκησε ο νεαρός τότε βασιλιάς της Πύλου Νέστωρ.